Homoseksualizm / homoseksualność - orientacja psychoseksualna
Pojęcie „homoseksualizm” zostało wprowadzone w 1869 roku przez węgierskiego lekarza Karla Marię Kertbeny. Termin „homoseksualizm” oznacza „zainteresowanie osobami tej samej płci” (Woods, 1993, s. 24)2. Przez długie lata homoseksualizm postrzegany był jako „choroba”. Do lat 60-tych homoseksualizm był uważany w klasyfikacjach medycznych za jedną z form dewiacji. „14 grudnia 1973 roku homoseksualiści byli chorymi psychicznie zboczeńcami seksualnymi, 15 grudnia 1973 roku homoseksualiści nie byli już chorymi psychicznie zboczeńcami seksualnymi...”(Zimbardo, 1997, s. 342). Przemiana ta nie była wynikiem masowej terapii, lecz głosowania członków zarządu American Psychiatric Association (Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego), którzy określili homoseksualizm jako „zaburzenie orientacji seksualnej nie wymagające leczenia, o ile dana jednostka nie życzy sobie tego” (op. cit., s. 343). Obecnie homoseksualizm traktowany jest jako orientacja psychoseksualna. Oznacza to, że orientacja ta nie odnosi się tylko do sfery kontaktów intymnych, ale także sprzyja zaspokojeniu potrzeb bezpieczeństwa, miłości, czułości właściwych każdemu człowiekowi (skrypt Inicjatywy Gdańskiej, 1997). Dlatego w wielu publikacjach termin „homoseksualista” zastąpiony został określeniem homoseksualny (por. Boczkowski, 1988; Zbigniew Lew – Starowicz, 1988, 1991). Homoseksualizm jest tylko jednym z aspektów osobowości jednostki, a takie określenie implikuje patrzenie na nią przez pryzmat jej homoseksualności. Dlatego w języku polskim można mówić „człowiek zorientowany homoseksualnie” „człowiek o orientacji homoseksualnej”, co nie powoduje etykietowania danej osoby.
Seksualność człowieka Omawiając homoseksualizm jako jedną z orientacji seksualnych, warto zastanowić się, czym jest orientacja seksualna człowieka. W literaturze naukowej wyróżnia się trzy podstawowe orientacje psychoseksualne (biorąc pod uwagę komponent seksualny, uczuciowy i emocjonalny): heteroseksualną, homoseksualną i biseksualną (Imieliński, 1990; Boczkowski 1988; Harris, 1995; Harvey, 1995).
Czym więc jest orientacja seksualna? Według Seligmana (1995) życie erotyczne człowieka dzieli się na pięć warstw. Pokazuje to Rys. 1.1.
Rys.1.1. Życie erotyczne człowieka
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Saligman (1995).
Jak pokazuje Rys. 1.1. rdzeń stanowi identyfikacja płciowa, czyli zdefiniowanie siebie i zaakceptowanie jako kobietę lub mężczyznę. Kolejną warstwą jest właśnie orientacja seksualna3 – aspekt ten objawia się w postaci marzeń sennych o osobie danej płci, wskazują one obiekt życia intymnego. Trzecia warstwa to preferencje seksualne, które są zmienne, kształtują się wokół poprzedniej warstwy. Człowiek może je kształtować pod wpływem np. nacisku społecznego. Kolejna warstwa to rola płciowa – która jest wytworem czasów, kultury, pewnej mody. Społeczeństwo oczekuje zachowania w zależności od przypisanej roli płciowej. Ostatnia warstwa to sprawność seksualna, a więc sposób zachowania jednostki w kontakcie intymnym z drugą osobą (Seligman, 1995).
Badaniami nad zachowaniami realnymi, reakcjami uczuciowymi, wyobrażeniami i ogólnymi doświadczeniami seksualnymi zajmował się Kinsey i jego współpracownicy4. Zbudowali oni 7-stopniową skalę, która składa się z następujących punktów:
– osoba o nastawieniu wyłącznie heteroseksualnym, bez komponentu homoseksualnego (orientacja heteroseksualna, kontakty inicjowane wobec osób o płci przeciwnej);
– osoba o nastawieniu heteroseksualnym, jedynie z przypadkowym homoseksualizmem (pojedyncze, przypadkowe, niezamierzone zachowania, kontakty homoseksualne);
– osoba o nastawieniu heteroseksualnym, lecz z bardziej niż przypadkowym homoseksualizmem (gdy dochodzi do inicjowania kontaktów homoseksualnych);
– osoba o nastawieniu zarówno heteroseksualnym, jak i homoseksualnym (biseksualizm, w którym najczęściej kontakty są nierównomierne i przechylają się bądź w stronę homo- bądź hetero-);
– osoba o nastawieniu homoseksualnym, lecz z bardziej niż przypadkowym heteroseksualizmem (inicjowane kontakty z płcią przeciwną);
- osoba o nastawieniu homoseksualnym, jedynie z przypadkowym heteroseksualizmem (pojedyncze, przypadkowe, niezamierzone zachowania, kontakty heteroseksualne);
- osoba o nastawieniu wyłącznie homoseksualnym, bez komponentu heteroseksualnego (orientacja homoseksualna, kontakty inicjowane wobec osób tej samej płci);
Tab. 1.1. Rozpowszechnienie orientacji homoseksualnej wg skali Kinseya
| SKALA | mężczyźni (%) | kobiety (%) |
| 0 – wyłączni heteroseksualiści | 52-78 | 61-72 |
| 1 – heteroseksualiści, ale przytrafiają się im przypadkowe kontakty homoseksualne | 18-42 | 11-20 |
| 2 – heteroseksualiści, ale ich kontakty homoseksualne są bardziej niż przypadkowe | 13-38 | 6-14 |
| 3 – osoby o nastawieniu zarówno homo jak i heteroseksualnym | 9-32 | 4-11 |
| 4 – homoseksualiści, ale mają bardziej niż przypadkowe kontakty heteroseksualne | 7-26 | 3-8 |
| 5 – homoseksualiści, ale przytrafiają im się przypadkowe kontakty heteroseksualne | 5-22 | 2-6 |
| 6 – wyłącznie homoseksualiści | 3-16 | 1-3 |
Źródło: Lew – Starowicz Z., Lew – Starowicz M. (1999, s. 12).
Jak wynika z Tab. 1.1. różnice procentowe są w poszczególnych grupach bardzo duże. Wynika to stąd, że poszczególni autorzy przedstawiają różne dane (por. Kinsey, Pomeroy i Martin, 1948; Kinsey, Pomeroy, Martin i Gebhard, 1953; Khaeberle, 1983; Werner, 1987). Według badań Kinseya i jego współpracowników 4% mężczyzn jest wyłącznie homoseksualna w ciągu całego swojego życia, 37% mężczyzn (do 45 roku życia) miało przynajmniej jeden udany kontakt homoseksualny. Podczas, gdy u kobiet ten procent jest niższy i wynosi 1-3% wyłącznych kontaktów homoseksualnych, a 17% (do 30 roku życia) miało przynajmniej jeden kontakt seksualny z inną kobietą (por. Boczkowski, 1988).
Badania Kinseya i jego współpracowników odnoszą się wyłącznie do kontaktów intymnych. Jak już wspominałam, orientacja seksualna jest bardziej złożona i odnosi się także do sfery emocjonalnej i uczuciowej, dlatego też skala Kinseya nie wyczerpuje różnorodności wachlarza heteroseksualnego – homoseksualnego. Wielu badaczy jednak nadal (np. Haeberle, 1983; Werner, 1987) powołuje się na "skalę Kinseya".
Homoseksualizm właściwy a pseudohomoseksualizm
Homoseksualizm jest zjawiskiem niezwykle złożonym. W języku polskim można wyróżnić różne odmiany słowa „homoseksualizm”, które mimo podobieństwa fonetycznego różnią się od siebie. Osoba o orientacji homoseksualnej5 oznacza określenie kobiety/mężczyzny, którzy wyrażają swoją orientację „nie tylko w jawnych skłonnościach homoseksualnych i w zachowaniach, ale także w wyobrażeniach i w treści marzeń sennych” (Imieliński, 1990, s. 255-256). Jest to tak zwany homoseksualizm „właściwy”, określany też jako „prawdziwy”, „samoistny”, „pierwotny”. Osoby te podejmują i utrzymują kontakty intymne wyłącznie z osobami tej samej płci. Homoseksualizm „właściwy” cechuje się tym, że „homoseksualiści zachowują się tak samo jak wszyscy ludzie nie wykazujący dewiacji w sferze seksu. W taki sam sposób dążą do stworzenia więzi emocjonalnych, tak samo zachowują się w układach partnerskich” (Imieliński, 1992, s. 89).
„Pseudohomoseksualizm” jest również określany jako „środowiskowy”, „zastępczy”, „rzekomy”, „wtórny”. Trudno jest zdefiniować ten rodzaj homoseksualizmu ze względu na bardzo małą liczbę prac poświęconą temu zagadnieniu. Według najczęściej spotykanych definicji jest to uwiedzenie homoseksualne, trendy społeczne sprzyjające ‘modzie’ bycia homoseksualistą, duże zgrupowanie mężczyzn funkcjonujących dłuższy czas bez obecności kobiet (i vice versa) a więc w wojsku, na statkach, w więzieniach. Bardzo często do takich kontaktów dochodzi pod wpływem narkotyków, alkoholu, czy ze względów materialnych np. prostytucji. Nierzadko podłożem jest pewnego rodzaju eksperymentowanie spowodowane ciekawością w trakcie dojrzewania młodzieńczego. Osoby te mimo kontaktu z osobą tej samej płci nie są homoseksualne. Tak więc za pseudohomoseksualizm uważa się „wszystkie postaci homoseksualizmu powstałe na różnych drogach i mające różne formy ekspresji, z wyjątkiem homoseksualizmu pierwotnego” (Imieliński, 1990, s. 263).
Rys. 1.2. Homoseksualizm właściwy a pseudohomoseksualizm
Źródło: opracowanie własne
Jak pokazuje rys 1.2. kontakty homoseksualne nie implikują bycia osobą o orientacji homoseksualnej.
Definicje homoseksualizmu
W literaturze polskiej (por. Imieliński, 1970, 1990; Boczkowski, 1988) zauważyć można ewolucję w definiowaniu pojęcia homoseksualizmu od lat 70-tych, kiedy to umieszczano homoseksualizm w rozdziale „dewiacji seksualnych” lub „odchyleń seksualnych” obok np. „pedofilii”, do końca lat 90-tych, kiedy to pojawiły się definicje homoseksualizmu jako odmiennej od heteroseksualnej orientacji płciowej.
W 1970 roku Krzysztof Imieliński opublikował pracę, w której definiował homoseksualizm jako „popęd płciowy, skierowany do osób tej samej płci, powtarzającą się jawną aktywność orgianistyczną z osobą tej samej płci” – co zostało umieszczone w rozdziale „Zboczenia płciowe”(s. 152). Wyraził tu również opinię o przekonaniu lesbijek i gejów, że skłonności te są wyższym hierarchicznie etapem rozwoju człowieka. Definicja ta została sprowadzona do opisu praktyk seksualnych. W tym samym roku Andrzej Jaczewski (1970, s. 148) opublikował definicję homoseksualizmu jako: „Odchyloną od ogólnie przyjętej i
zgodnej z naturą formę aktywności seksualnej” – autor nie wspomina o innych – poza seksualnych – aspektach tej orientacji.
W 1988 roku została opublikowana pierwsza książka poświęcona jedynie homoseksualizmowi – Homoseksualizm Krzysztofa Boczkowskiego. Autor zwraca uwagę na życie osoby o takiej orientacji. Po raz pierwszy też użyto określenia mniejszości seksualnej i zwrócono uwagę na inne – poza seksualne – wymiary. Jednak sama definicja pozostała niezmieniona: „homoseksualista to osoba, której pociąg płciowy jest wyłącznie lub prawie wyłącznie skierowany do osób własnej płci i która wyłącznie lub prawie wyłącznie w ten sposób uzyskuje zadowolenie seksualne” (op. cit., s. 11) . W tym samym czasie Zbigniew – Lew Starowicz opublikował książkę Seks nietypowy (1988), w której przedstawił homoseksualizm jako nietypowe zachowanie seksualne, które jednak wywiera także wpływ na życie rodziny, środowiska, a więc nie jest, jak do tej pory, tylko problemem medycznym i psychiatrycznym.
W latach 90-tych pojawiło się wiele publikacji na temat homoseksualizmu. Wielu autorów posługiwało się jednak terminologią w rodzaju „dewiacji”, „zboczenia” czy też „choroby” (por. Sarbińska, 1994; Szczerba, 1991). W 1990 roku Krzysztof Imieliński opublikował dwutomowe dzieło Seksatria, gdzie homoseksualizm umieścił w rozdziale pt. „Nietypowe odchylenia seksualne”: „Od heteroseksualizmu homoseksualizm różni się tylko zmianą w zakresie kierunku popędu seksualnego, poza tym przebieg związków uczuciowych i seksualnych jest podobny z wyjątkiem możliwości zapłodnienia i posiadania potomstwa w układzie homoseksualnym” (op. cit., s. 248). Był to niewątpliwie przełom w postrzeganiu tej orientacji psychoseksualnej. Dodatkowo autor opisywał „osobowość homoseksualistów” oraz stosunek społeczeństwa do ludzi o tej orientacji . W połowie lat 90-tych pojawiły się bardzo ważne teksty wydane przez organizacje zajmujące się osobami o orientacji homoseksualnej - „Raport o dyskryminacji ze względu na orientację seksualną w Polsce” wydany w 1994 i „Poradnik Prawny dla Lesbijek i Gejów” (1995) oraz skrypt Inicjatywy Gdańskiej (1997) gdzie czytamy: „Homoseksualizm to orientacja psychoseksualna polegająca na zaspokojeniu właściwych człowiekowi potrzeb: miłości, czułości i poczucia bezpieczeństwa oraz potrzeb seksualnych wyłącznie przez osoby tej samej płci” (op. cit., s.3).
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.